Jan Willem Berix

Jan Willem Berix
	Giel Berix op zijn doodsprentje
Geboren	12 april 1907, Meers
Overleden	13 maart 1945, Bergen-Belsen
Land	Nederland
Ook bekend als	Giel, gedoopt als Gulielmus
Periode	Tweede Wereldoorlog
Groep	LO
Portaal	Tweede Wereldoorlog

Jan Willem Berix, in het verzet Giel genoemd (Meers, 12 april 1907 - Bergen-Belsen, 13 maart 1945) was een Nederlandse verzetsstrijder tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Berix doorliep het gymnasium en studeerde daarna eerst twee jaar filosofie aan het Rolduc-college te Kerkrade en vervolgens vier jaar theologie aan het Groot Seminarie te Roermond. Na zijn priesterwijding in 1933 werd hij dat jaar op 10 september aangesteld als kapelaan van de Sint Pancratiusparochie te Heerlen. Daar was hij verantwoordelijk voor het jeugdwerk en werd directeur van de jongens congregatie en ook de aalmoezenier van de Katholieke Verkennersgroep Sint Paulus. Ook was hij belast met de parochiale zorg voor de armen en hulpbehoevenden.

Verzet[bewerken | brontekst bewerken]

Vanaf het begin van de bezetting was kapelaan Berix actief in het organiseren van verzet. In 1941 en 1942, nog voordat er in Heerlen sprake was van een overkoepelende verzetsstructuur, waren enkele groepen en individuen daar al actief om slachtoffers te helpen, vooral joden, maar ook communisten en linkse socialisten. Medio mei 1942 kwamen daar de beroepsofficieren bij die opnieuw in krijgsgevangenschap moesten. Kapelaan Berix en de politieman De Koning hadden het op zich genomen om voor hen gastgezinnen te vinden. In het voorjaar van 1943 organiseerde hij met enkele artsen ook voorlichtingsbijeenkomsten voor jonge mannen over hoe zij een vrijstelling konden krijgen van dwangarbeid in Duitsland.^[1]

Structurering[bewerken | brontekst bewerken]

Met de toename van het aantal onderduikers werd de voeding het grote probleem. Een oplossing kwam pas in zicht toen zijn collega Nic Prompers hem in het voorjaar van 1943 vroeg om mee te werken aan de oprichting van een afdeling Heerlen van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO).^[1] Het zogeheten District Mijnstreek was geboren. Prompers kampte met een slechte gezondheid en werd bovendien benoemd tot zielzorger van het ziekenhuis. Daarom volgde Berix hem in september 1943 op als districtsleider. Hij organiseerde een hechte organisatie met rayonleiders die per dorp of wijk een duikhoofd aanstelden zodat er snel onderduikadressen gevonden konden worden en geld, bonkaarten en persoonsbewijzen geregeld en gedistribueerd konden worden. Zijn huis aan de Nobelstraat 23 werd een centraal punt van waaruit alles geregeld werd per telefoon en koerier.

Arrestatie[bewerken | brontekst bewerken]

Op 21 juni 1944 werd Berix, na onder Duitse pressie verkregen verraad van papierenvervalser Bob Jesse, tijdens een vergadering van de Limburgse LO-top in een klooster te Weert gearresteerd met zijn collega's Jan Hendrikx, Jac Naus, Guus Hermans, Jacques Knops, Sef Mulders en W.H.M. Jansen. Theo van Helvoort, J.A. Dijker en C. van Sambeek en Joe Russel wisten te ontsnappen. De sadistische verhoorspecialist Richard Nitsch had de overwerkte Jesse een Joodse moeder met haar kind voorgezet en gedreigd, in tegenwoordigheid van de moeder een voor een alle botten van het kind te breken, wanneer hij zou blijven zwijgen. Berix werd met zijn lotgenoten naar Kamp Vught gebracht waar hij tijdens de ondervragingen zwaar werd mishandeld. Op 6 september 1944 werd kapelaan Berix in een goederenwagon verplaatst naar het concentratiekamp Sachsenhausen bij Oranienburg (niet te verwarren met het concentratiekamp Oranienburg, dat al in 1934 weer werd gesloten). Daar werd hij in de Heinkel vliegtuigfabriek tewerkgesteld. Hij raakte besmet met dysenterie en werd naar de ziekenbarak gebracht. Hij herstelde in eerste instantie, maar keerde gebroken terug in het kamp. Uiteindelijk werd hij getransporteerd naar het concentratiekamp Bergen-Belsen waar hij een maand voor zijn 38ste verjaardag bezweek aan de ontberingen. Hij werd als districtsleider opgevolgd door Jan Keulen.

Nagedachtenis[bewerken | brontekst bewerken]

In de kapel van het Verzetsmonument van de provincie Limburg op de Cauberg staat zijn naam op de lijst van de gevallen verzetsstrijders.
In Heerlen is een zijstraat van het Tempsplein naar hem vernoemd: de Kapelaan Berixstraat.
Op 2 september 1956 is in zijn geboortedorp Meers aan de Kapelaan Berixstraat door burgemeester Corten een monument onthuld ter nagedachtenis aan kapelaan Berix. Het monument, een borstbeeld van Berix op een sokkel, is een ontwerp van Charles Vos. De oprichting was een initiatief van Oud-Stoottroepers. De tekst op het standbeeld luidt:

'Niemand heeft

groter liefde

dan hij die zijn

leven geeft

voor zijn

vrienden

Joan.15-13'

Op een gedenkplaat worden de namen van dertien oorlogsslachtoffers uit Stein vermeld.

Na de oorlog besloot de groep Sint Paulus van de r.k. verkennerij te Heerlen, waar hij aalmoezenier van was geweest, tot naamsverandering. De groep heette voortaan "Kapelaan Berixgroep", sinds 1974 "Scouting Kapelaan Berix".

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen, noten en/of referenties

A.P.M. Cammaert, Het verborgen front: geschiedenis van de georganiseerde illegaliteit in de provincie Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog Samenvatting met downloadlinks voor alle hoofdstukken

↑ ^a ^b Fred Cammaert, Het verborgen front: geschiedenis van de georganiseerde illegaliteit in de provincie Limburg tĳdens de Tweede Wereldoorlog Kapitel 6b, De LO, Teil 2, S. 654. Gearchiveerd op 3 juli 2019.

[Cammaert654-1] Fred Cammaert, Het verborgen front: geschiedenis van de georganiseerde illegaliteit in de provincie Limburg tĳdens de Tweede Wereldoorlog Kapitel 6b, De LO, Teil 2, S. 654. Gearchiveerd op 3 juli 2019.

[1]